Clusterhoofdpijn (of ook Neuralgie van Horton)

Wat is het?
Clusterhoofdpijn is een relatief zeldzame, maar buitengewoon hevige vorm van aanvalsgewijze hoofdpijn. Ongeveer 1 persoon per 1.000 inwoners heeft clusterhoofdpijn. Het komt vaker bij mannen voor dan bij vrouwen. 

Wat is een clusteraanval?
Een clusterhoofdpijnaanval voel je niet aankomen, treedt vaak 's nachts op en duurt onbehandeld gemiddeld 60 tot 90 minuten. De pijn is zeer heftig, eenzijdig en zit vaak rondom het oog. De pijn kan uitstralen naar andere delen van het hoofd. Tijdens de aanval treden er klachten op van onder meer tranenvloed, verstopte neus, loopneus, zweten van het gezicht en/of een afhangend of gezwollen ooglid. 

De hoofdpijn is over het algemeen zo heftig dat er tijdens de aanval sprake is van bewegingsdrang. De patiënt gaat onrustig heen en weer lopen, of zit, druk naar voren en naar achteren bewegend, onrustig op een stoel, veelal met de armen gebogen en met de handen drukkend op de pijnlijke plek. 

Clusterhoofdpijn kan episodisch of chronisch zijn. Episodisch wil zeggen dat de aanvallen in weken tot maanden (de clusterperioden) aanwezig zijn, waarna ze weer verdwijnen. Bij chronische clusterhoofdpijn zijn er geen lange perioden zonder hoofdpijn. Episodische clusterhoofdpijn kan overgaan in chronische clusterhoofdpijn en omgekeerd. Bij episodische clusterhoofdpijn vallen de periodes met aanvallen vaak steeds in hetzelfde jaargetijde. 

Wat is de oorzaak?
Clusterhoofdpijn is een aandoening waarbij onder meer de vijfde hersenzenuw (n. trigeminus) (net als bij migraine) en de hypothalamus betrokken zijn. De hypothalamus is het deel van de hersenen waar zich de biologische klok van het lichaam bevindt. De betrokkenheid van de hypothalamus zou kunnen verklaren waarom bij sommige mensen met clusterhoofdpijn, de aanvallen vooral in de avond, nacht of tijdens een bepaalde periode van het jaar optreden.

Clusteraanvallen kunnen door gebruik van alcoholische dranken uitgelokt worden. 

Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt gesteld op basis van de typische klachten die de patiënt heeft. 

Wat kun je eraan doen?
Het vermijden van factoren die de clusterhoofdpijn uitlokken, zoals alcohol, lange vliegreizen of een verblijf op grote hoogte, heeft alleen zin tijdens een clusterperiode.

De behandeling bestaat uit aanvalsbestrijding en het voorkomen van aanvallen (preventieve behandeling).

De bedoeling van de aanvalsbehandeling is om de cluster zo snel mogelijk af te breken. Dit kan onder meer gedaan worden door het inademen van zuurstof of gebruik van medicijnen (bijvoorbeeld sumatriptan­injecties) tijdens de aanval.

Het voorkomen van aanvallen (preventie) kan met medicatie; het meest gebruikt hiervoor is het medicijn verapamil; maar ook andere medicatie kan voorgeschreven worden. 

Een nieuwe methode om clusterhoofdpijnaanvallen te onderdrukken is GON injectie / blokkade. GON staat voor Greater Occipital Nerve, oftewel de achterhoofdszenuw. GON injectie heeft slechts milde bijwerkingen. Deze behandeling kan ook op de polikliniek neurologie worden gegeven.