Wegrakingen/Syncope

Wat is het?
Een wegraking is een kortdurende bewusteloosheid. Er zijn drie grote groepen oorzaken: syncope, epilepsie en psychische wegrakingen bij stress. Over epilepsie staat elders meer, daarom wordt deze aandoening hier niet verder besproken. Bij syncope krijgen de hersenen kortdurend te weinig bloed. Dat kan veroorzaakt worden door het 'gewone' flauwvallen, stoornissen van de bloeddruk en hartaandoeningen.

Waar heb je last van?
Aanvallen van bewusteloosheid, waarbij vaak in elkaar zakken. De aanval duurt meestal niet langer dan 1 à 2 minuten.

Wat is de oorzaak?

Een wegraking kan meerdere oorzaken hebben, waarvan syncope en epilepsie verreweg de twee meest voorkomende zijn. Bij een veel kleinere groep mensen is er een psychologische oorzaak. 

Syncope wordt vaak simpelweg flauwvallen genoemd. Onterecht wordt ook regelmatig de term collaps gebruikt. Bij een collaps is er echter niet altijd sprake van (kortstondige) bewusteloosheid, het kan ook om een valpartij gaan. Syncope  houdt in dat er een verminderde toevoer is van bloed naar de hersenen, met een kort verlies van bewustzijn als gevolg. Die verminderde bloedtoevoer kan diverse oorzaken hebben, maar in het algemeen zijn er drie vormen van syncope te onderscheiden:

• Reflexsyncope. Prikkels als angst, heftige emoties of pijn kunnen een reflex opwekken die het autonome zenuwstelsel beïnvloedt. Hierdoor zakt de bloeddruk en de hartslag plots sterk. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij het zien van bloed of in de tandartsstoel. Onder reflexsyncope valt onder meer vasovagale syncope (vasovagale collaps). Dit is de meest voorkomende vorm van syncope, maar ook de meest onschuldige.
• Orthostatische hypotensie. Het autonome zenuwstelsel controleert en coördineert alle automatische functies van het lichaam, zoals de hartslag en het samenknijpen van bloedvaten. Als dit zenuwstelsel niet optimaal functioneert, lukt het niet meer om de bloeddruk goed te regelen en aan te passen aan omstandigheden. Dat uit zich vooral in een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen bij het (op)staan.
• Cardiale syncope. Bij deze vorm van syncope is de gebrekkige bloedtoevoer naar de hersenen het gevolg van hartritmestoornissen of een andere hartaandoening. Deze vorm van syncope kan zowel tijdens het liggen als tijdens inspanning leiden tot een wegraking.

Hoe wordt de diagnose gesteld?
Het belangrijkste om een goede diagnose te kunnen stellen, is een nauwkeurig verslag van wat er precies is gebeurd tijdens de syncope. Vaak is het nodig dat er iemand meekomt die de syncope heeft gezien, omdat de patiënt zelf bewusteloos is geweest en over belangrijke verschijnselen niet kan vertellen. Wat voor extra onderzoek er nodig is, hangt af van welke kant het daarna opgaat. Denk daarbij bijvoorbeeld aan onderzoek door een cardioloog en een onderzoek om te proberen een aanval daadwerkelijk op te wekken: de 'kantelproef'.

Soms vergen syncope en psychische aanvallen bijzondere kennis die niet overal voorhanden is. Er is een werkgroep van geïnteresseerde specialisten over heel Nederland die zich met deze lastiger te diagnosticeren patiënten bezig houdt.

Wat kun je eraan doen?
Bij de meest voorkomende vorm, 'vasovagale syncope', krijgen patiënten onderwijs in 'bloeddrukverhogende manoeuvres', meestal met goed succes. Bij andere vormen maakt de oorzaak uit wat er aan gedaan kan worden.

Behandeling bij reflex syncope

• Tips en trucs. Reflexsyncope kunt u vaak al voorkomen door op kleine details te letten. Bijvoorbeeld zorgen dat u niet te lang staat. Of door bloeddruk verhogende oefeningen te doen. We geven u tips en trucs om uitlokking van een wegraking te voorkomen.
• Vocht- en zoutinname. Uw lichaam heeft vocht nodig om uw bloeddruk op peil te houden. Zorg daarom dat u altijd voldoende drinkt. Het kan ook helpen om meer zout te eten. Zout houdt immers vocht vast.
• Medicijnen die de bloeddruk verhogen. Voorbeelden hiervan zijn fludrocortison en midodrine. Medicijnen schrijven we alleen voor als de klachten erg hardnekkig zijn. Dit is slechts bij 1 op de 20 patiënten die last hebben van reflexsyncope het geval.
• In zeer zeldzame gevallen is het nodig om een pacemaker in te brengen. Dit gebeurt altijd in overleg met de cardioloog.

Behandeling bij orthostatische hypotensie (lage bloeddruk bij opstaan)

Zie aparte pagina op de website.

(Bron: Nederlandse Vereniging voor Neurologie)